Πάφος 2017: Έτοιμη Πόλη

Είναι βεβαίως κοινός τόπος ότι είναι πολύ πιο εύκολο να διατυπώνει κανείς δυσμενείς κρίσεις, αποδοκιμασίες και θορυβώδεις ψόγους, παρά εποικοδομητική κριτική. Δεν εννοώ ότι κάθε κριτική πρέπει να είναι εγκωμιαστική ή θετική, αλλά πάντως οφείλει να είναι καλόπιστη: να ερμηνεύει την αφήγηση των όσων αξιολογεί με βάση την αρχή της χάριτος, επιλέγοντας δηλαδή να αντιμετωπίζει όσα εν πρώτοις μας ξενίζουν με συμπάθεια, με κατανόηση και επιδιώκοντας η ερμηνεία να είναι χρήσιμη και βοηθητική.

Ο Σύνδεσμος Εικαστικών Καλλιτεχνών Κύπρου (ΕΙ.ΚΑ) τιτλοφόρησε την ανακοίνωσή του με αφορμή το διήμερο των εκδηλώσεων για την έναρξη των εκδηλώσεων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας «Πάφος 2017: Η σπασμένη πόλη», στην οποία κάνει λόγο για «εξευτελισμό» του κύρους του θεσμού και των εμπλεκομένων στην πολιτιστική ζωή του τόπου, για «απουσία οργάνωσης», για «έλλειψη σημάνσεων» και «εικόνα εργοταξίου» και κλειστά μουσεία. Η ανακοίνωση του ΕΙ.ΚΑ καταλήγει σε μομφή: «Η διήμερη γιορτή απέτυχε».

Ας προσπαθήσουμε να ανασυγκροτήσουμε το συλλογισμό που διατυπώνεται στην ανακοίνωση του ΕΙ.ΚΑ, ώστε να ελέγξουμε την αλήθεια του:

(i) Τα έργα ανάπλασης του δήμου δεν έχουν ολοκληρωθεί.
(ii) Ορισμένα μουσεία και εκθεσιακοί χώροι ήταν κλειστοί.
(iii) Οι εθελοντές δεν ήταν επαρκώς καταρτισμένοι
άρα
(iv )Η διήμερη γιορτή απέτυχε.

Είναι προφανές ότι ο συλλογισμός δεν είναι ορθός, διότι οι ισχυρισμοί (i) – (iii) δεν τεκμηριώνουν την αλήθεια του συμπεράσματος, εφόσον δεν έχουν την κατάλληλη λογική σχέση με αυτό. Με άλλα λόγια, το γεγονός ότι τα έργα του δήμου δεν έχουν ολοκληρωθεί και ότι ορισμένα μουσεία ήταν κλειστά δεν συνεπάγεται ότι το διήμερο εκδηλώσεων απέτυχε. Πέραν τούτου, η (iii) είναι ψευδής: οι εθελοντές (εθελοντές και όχι εργαζόμενοι στον τομέα του πολιτισμού ή υπάλληλοι του δήμου) ήταν ευγενέστατοι, αρκούντως ενημερωμένοι και πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν τους επισκέπτες.

Για να μην μακρηγορούμε όμως. Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας αποτελεί μια ευκαιρία για τις ευρωπαϊκές πόλεις για αστική αναβίωση, για ανάπτυξη των πολιτισμικών δομών της πόλης και για αναγέννηση του δημιουργικού ιστού τους. Το εύκολο, ανώδυνο αλλά επικίνδυνο για μια πολιτιστική πρωτεύουσα θα ήταν η fast-track αστική ανάπλαση, τα προγράμματα εξωραϊσμού της πόλης, ένα «λίφτιγκ» υποδομών που θα επέτρεπε στα μέλη του ΕΙ.ΚΑ να επισκεφθούν μια λαμπροφορεμένη πόλη, που θα έκρυβε κάτω από μια «μάσκα καρναβαλιού» κακοδιαχείριση, προχειρότητα και διασπάθιση δημοσίου χρήματος. Χαίρομαι που η Πάφος επέλεξε – έστω και με καθυστέρηση, αλλά πάντως όχι αργά – την άλλη οδό. Εκείνη, που οδηγεί στην ουσιαστική αναγέννηση της πόλης, στην ενίσχυση και υποστήριξη των δημιουργικών δυνάμεων, στην εμπλοκή της τοπικής και όχι μόνο κοινωνίας, αλλά και στην πολιτική και εξ’ορισμού πολιτισμική εξυγίανση του τοπίου.

Όσοι επισκέφθηκαν την Πάφο και παρακολούθησαν την τελετή έναρξης και συμμετείχαν στις παράλληλες εκδηλώσεις, αναγκάστηκαν πράγματι να περπατήσουν σε ένα ανοικτό εργοτάξιο. Ευτυχώς όμως ο πολιτισμός δεν ορίζεται από τσιμέντα και μπάζα ή φιλόδοξες και δαπανηρές ανακατασκευές, αλλά από τις υπέροχες χορωδίες που γέμιζαν την πόλη, από τις χιλιάδες κόσμου που παρακολούθησαν την τελετή και παρά το τσουχτερό κρύο παρέμειναν στη θέση τους μέχρι το τέλος, για να ανταμείψουν με το πιο ζεστό χειροκρότημα τους εκατοντάδες συντελεστές. Οι επιλογές των εκδηλώσεων του διημέρου άλλαξαν την κουλτούρα του τοπίου της Πάφου: τα εικαστικά δρώμενα στην Παλιά Ηλεκτρική και στην οικία Σέλλεϋ, η επιλογή να «ζωντανέψει» το αστικό κέντρο της πόλης αντί το ήδη γνωστό γραφικό σκηνικό του λιμανιού και του κάστρου, το Δημήτριο και η Βιβλιοθήκη που έγιναν έργα τέχνης με τη μετατροπή τους σε οθόνες για τρισδιάστατες εικαστικές προβολές.

Το δυναμικό του Οργανισμού Πάφος 2017, ισχνό σε αριθμό αλλά ισχυρό σε θέληση, κατάφερε πράγματι ένα θαύμα για τα δεδομένα της μικρής πόλης: να διατηρήσει το χρίσμα της πολιτιστικής πρωτεύουσας, να εξασφαλίσει άριστη αξιολόγηση από την ευρωπαϊκή επιτροπή και επομένως και το χρηματικό έπαθλο που τη συνοδεύει και να ξεκινήσει τη χρονιά του πολιτισμού με ένα διήμερο εκδηλώσεων, των οποίων η αισθητική – κατά γενική ομολογία – όχι μόνο δεν εξευτέλισε, αλλά αντίθετα τίμησε τους θεατές και τους συντελεστές.

Η μετατροπή μιας πόλης σε πολιτιστική πρωτεύουσα είναι μια διαδικασία επίπονη και μακρόχρονη. Η Πάφος βρίσκεται ακόμη στην αρχή. Οι κάτοικοι, αλλά και όλοι οι υπόλοιποι, ας προσπαθήσουμε να διαβάσουμε τις προσπάθειές της με καθαρό βλέμμα κι ας αφήσουμε τη λάσπη για τα έργα υπό κατασκευή.

Και μια παραδοχή: είμαι περήφανη που συμμετείχα στην καλλιτεχνική ομάδα που σχεδίασε την τελετή έναρξης. Δεν είμαι Πάφια, αλλά αγάπησα την πόλη και ίσως κάπως να ζήλεψα τους κατοίκους της.

Έφη Κυπριανίδου (Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Πολιτιστική Πολιτική & Ανάπτυξη)