Το πρότζεκτ της Πάφου είναι ημιτελές

Το 2017 ήταν πολύ καλό για την Πάφο, καλύτερο απ’ ό,τι, πρέπει να παραδεχτώ, εγώ προσωπικά περίμενα. Η πολιτιστικά στάσιμη πόλη και επαρχία ξαφνικά μετατράπηκαν σε ένα μαγνήτη για καλλιτέχνες και φιλότεχνους. Πέρα από τις εκδηλώσεις, τις συναυλίες και τις εκθέσεις δημιουργήθηκαν γνωριμίες, δίχτυα και επαφές με άτομα και ομάδες απ’ όλο τον κόσμο. Και επιτέλους η υλικοτεχνική υποδομή αναβαθμίστηκε με τη δημιουργία νέων χώρων ή την ανακαίνιση των παλιών, ολόκληρο το αστικό κέντρο αναδομήθηκε και έδωσε την ευκαιρία να απορροφηθούν ευρωπαϊκά κονδύλια, με ελάχιστη συνεισφορά από το κράτος και τους Δήμους.

Γιατί πέρα από την αναμενόμενη αλλά λυπηρή προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης η αλήθεια είναι ότι το Πάφος 2017 που έδωσε το έναυσμα για την ανάπλαση του κέντρου και των μέχρι τελευταία εγκαταλειμμένων χώρων, λέξη προς λέξη σύμφωνα με τις προτάσεις μας για τις οποίες συμπολίτες μας, σε αυτό το τομέα αρχιτέκτονες και μηχανικοί, εργάστηκαν αφιλοκερδώς ξοδεύοντας χωρίς φειδώ τον προσωπικό τους χρόνο.

Όμως η επιτυχία μιας πολιτιστικής πρωτεύουσας θα κριθεί στον βαθμό που θα μετασχηματίσει τις πολιτιστικές δομές μιας συγκεκριμένης κοινωνίας σε βάθος χρόνου, θα είναι ο πρώτος κρίκος μιας προοδευτικής κίνησης όπου ο πολιτισμός θα αναπτύσσεται από κάτω προς τα πάνω και από το κέντρο στην περιφέρεια.

Αυτό δεσμευτήκαμε σαν κοινωνία προς την κριτική επιτροπή του θεσμού το 2012 και ξανά το 2014 και γι’ αυτό το λόγο κερδίσαμε σαν Βενιαμίν απέναντι στους Γολιάθ. Γιατί υποσχεθήκαμε ότι θα ενώσουμε όλα τα κομματάκια μια μικρής αλλά διάσπαρτης κοινωνίας, ότι θα ξαναπροσεγγίσουμε την τουρκοκυπριακή κοινότητα, με τους οποίους τα σημάδια της κοινής διαβίωσης είναι τόσο εμφανή σε αυτή τη μικρή περιοχή, ότι οι απλοί πολίτες θα δραστηριοποιηθούν στο πολιτιστικό γίγνεσθαι, ότι οι καλλιτέχνες θα στηριχθούν ηθικά και πρακτικά και θα τους δοθεί λόγος και μέρισμα στις αποφάσεις, ότι θα μπει ένα υπόβαθρο στο οποίο να αναπτυχθεί ένας επαγγελματισμός όσον αφορά στη δημιουργία και διεκπεραίωση εκδηλώσεων με καλλιτεχνικούς διευθυντές, επιμελητές, παραγωγούς και εξειδικευμένους τεχνικούς, ότι θα γίνουν δίχτυα εντός και εκτός με άλλους καλλιτέχνες, άλλες κοινωνικές ομάδες, άλλες χώρες και κοινότητες και οι αποφάσεις δεν θα παίρνονται από το κέντρο και την κορυφή αλλά από τη βάση και την περιφέρεια.

Τα πιο πάνω είναι γραμμένα καθαρά στα δύο bid books και στις επίσημές μας προτάσεις. Η ιδέα του «Ανοικτού εργοστασίου» είναι ότι κάθε πρότζεκτ είναι και μια «εργοστασιακή παραγωγή» με «εργατικό δυναμικό», «ακατέργαστα υλικά», «προϊόντα» και «χώρους παραγωγής», τις πιο πολλές φορές όλα αυτά μέσα από την καθημερινότητα και τους απλούς πολίτες. Για να επιβεβαιώσομε αυτό το μήνυμα κάναμε μια από τις παρουσιάσεις μας προς την κριτική επιτροπή σε ένα παραδοσιακό καφενείο, (κάπως έτσι θα ήταν ένας «χώρος παραγωγής» στο σύστημα «ανοικτό εργοστάσιο») και χρησιμοποιήσαμε δύο mini buses για να τους μεταφέρομε από χώρο σε χώρο, περιτριγυρισμένους με ενθουσιασμένους εθελοντές σαν συνεπιβάτες – το «εργατικό δυναμικό». Η κριτική επιτροπή ξεκαθαρίζει και στα δύο σκεπτικά της επιλογής – το 2012 και το 2014 – ότι γι’ αυτό η πλάστιγγα έγειρε προς την πλευρά της Πάφου, γιατί πείσαμε ότι η ιδιοκτησία της πολιτιστικής πρωτεύουσας ανήκει σε ολόκληρη την κοινωνία και δεν είναι παγιδευμένη στους διαδρόμους των Δημοτικών Μεγάρων, Υπουργείων και βαρύγδουπων ιδρυμάτων.

Ως εκ τούτου το πρότζεκτ είναι ημιτελές. Αυτό που έγινε δεν μπορεί να είναι ένα πυροτέχνημα διάρκειας 12 μηνών και κάτι και μετά επιστροφή στις σκοτεινές δυσλειτουργίες της προ 2012 εποχής. Πιστεύω πως δεν ήταν υποσχέσεις σε κουτόφραγκους, έστω και αν οι πιο καχύποπτοι από εμάς έτσι το είδαν. Και ναι, πιστεύω ότι έγινε μια αλλαγή στους συμπολίτες μας που δύσκολα θα επιτρέψει να εξανεμιστούν οι προσδοκίες για μια σωστή πολιτιστική σφαίρα στην ευρύτερη περιοχή της Πάφου, και όχι μόνο. Πέρα από τις οποιεσδήποτε ηθικές, δεοντολογικές ή ακόμα και νομικές υποχρεώσεις που μπορεί να έχουμε.

Οπότε θα πρέπει να περιμένουμε πριν κρίνουμε αν πετύχαμε ή αποτύχαμε. Έχουμε μήπως μάθει επιτέλους πως τα κτήρια από μόνα τους δεν είναι αρκετά, αλλά ότι χρειάζεται και η τεχνογνωσία, η δημιουργικότητα και ο ανθρώπινος παράγοντας; Καταλάβαμε ότι η τέχνη είναι αυτοσκοπός ή νομίζουμε ακόμα ότι είναι τρόπος για βγάζουμε χρήματα; Και υπάρχει τελικά η πολιτική βούληση να δοθεί εμπιστοσύνη στους ανθρώπους που έχουν αντικείμενο και πάθος τον πολιτισμό ή θα πνιγεί όλη η προσπάθεια σε μικροπολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες;

Γιάννος Οικονόμου
Βίντεο καλλιτέχνης