Γιάννης Κουτσόλαμπρος: Το διακύβευμα του 17

Μέσα στην αγχωμένη πορεία προς την ημερολογιακή ολοκλήρωση της χρονιάς της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης αναλογίζομαι ότι δείξαμε πρώτιστα το πόσα πολλά μπορεί να πετύχει το πάθος, η στήριξη της κοινωνίας και η επιμονή στην τεχνοκρατική επάρκεια. Φυσικά εμφανίστηκαν και ανεπάρκειες ή, αν προτιμάτε, προκλήσεις του μέλλοντος.

Αναρωτιέμαι. Ίσως δεν ανοίξαμε αρκετά τις πύλες μας στην ερασιτεχνική δημιουργία. Ίσως η οικονομική στενότητα δε μας επέτρεψε να επιβραβεύσουμε ικανοποιητικά τους δημιουργούς που κοπίασαν πολύ. Ίσως το μείγμα ανάμεσα στις πιο λαϊκές εκδηλώσεις και τις απαιτητικότερες να έπρεπε να ήταν διαφορετικό. Δεν ήρθαν αθρόα, τουλάχιστον οι Παφίτες Τουρκοκύπριοι όπως προσπαθήσαμε.

Μια τέτοια προσπάθεια είναι παιδί της ανάγκης που τη δημιούργησε, παιδί της κοινωνίας που τη στήριξε και της χρονικής στιγμής που την καθορίζει. Σαν τέτοιο, είναι μονοσήμαντα καθορισμένο από το όραμά του. Το ανοιχτό εργοστάσιο πολιτισμού στηρίχτηκε στην επινοητικότητα μιας Πάφου που αποφάσισε να καλύψει το χαμένο έδαφος δεκαετιών, στην ανάγκη να δοθεί ένα παγκόσμιο στίγμα μέσα από κάποιες μεγάλες παραγωγές. Στηρίχτηκε ακόμα στα διαχρονικά οράματα του τόπου και τις ποιότητές του, ιστορικές και σύγχρονες. Ο Σπύρος Πίσινος, ο Μάριος Ηλία και η Γεωργία Ντέτσερ, ως δημιουργοί και επιμελητές τα μετέτρεψαν όλα τούτα σε πρόγραμμα, χρησιμοποιώντας όση καλλιτεχνική ελευθερία τους εξασφαλίστηκε. Εκατοντάδες πολίτες και δημιουργοί από κάθε τμήμα της κοινωνίας στελέχωσαν την προσπάθεια.

Ειπώθηκε ότι παραλείψαμε εκδηλώσεις μνήμης για τον μεγάλο Μάριο Τόκα. Δεν θα έπρεπε τότε να κάνουμε κάτι αντίστοιχο για τον Μάνο Λοίζο, το Μίκη Θεοδωράκη, το Βασίλη Μιχαηλίδη, τον Τηλέμαχο Κάνθο, το Δημήτρη Λάγιο, τον Παντελή Μηχανικό; Ένα ομογενές πρόγραμμα δε μπορεί να είναι πρώτιστα δειγματοληπτικό ή ακριβοδίκαιο μεταξύ τεχνών και δημιουργών. Και μια προσπάθεια να σταθείς επικεφαλής του Ευρωπαϊκού πολιτισμού για ένα χρόνο και να κάνεις τις αναγκαίες τομές σημαίνει ότι δεν επαναλαμβάνεις εκείνες τις καθιερωμένες και οφειλόμενες συνήθεις δράσεις. Ανοίγεις νέους δρόμους ή τις μπολιάζεις με νέα πράματα.

Το διακύβευμα βέβαια είναι ευρύτερο:

• Αν υπηρετήθηκε η αρχική στόχευση και μέσω της οι ανάγκες και τα οράματα της κοινωνίας.
• Αν οι επτά θεατές της συμφωνικής έγιναν 90.
• Αν τα μουσικά σχολεία τραγούδησαν σε όλη την Ευρώπη.
• Αν για πρώτη φορά εκτεθήκαμε σε παγκόσμιας κλάσης δημιουργούς που έπρεπε να πάμε στη Βιέννη για να τους δούμε.
• Αν πρώτη φορά η κοινωνία αντιμετώπισε αναπάντεχες μορφές τέχνης όπως το πρωτοποριακό θέατρο, ζωγραφική και μουσική.
• Αν ανοίχτηκε η κοινωνία στον ξένο και το γείτονα και τον έκανε κοινωνό της προσπάθειας.
• Αν για πρώτη φορά οι γιαγιάδες άνοιξαν τα σεντούκια με τους θησαυρούς μπροστά στα μάτια των εμβρόντητων επισκεπτών.
• Αν ο αέρας πολιτισμού έφερε επισκέπτες από παντού.
• Αν οι καλλιτέχνες, οι μάγειροι και οι ποιητάρηδες συγχρωτίστηκαν και ίδρωσαν με δημιουργούς από άλλους τόπους.
• Αν σχεδιάστηκε και δημιουργήθηκε ένα νέο αστικό πρόσωπο.
• Αν η πόλη έμαθε να λάμπει και να χαμογελά και πάλι, μέσω τούτης της μεγάλης πολύχρωμης γιορτής του πολιτισμού.

Η Πάφος είναι πια μια άλλη πόλη. Εξωστρεφής, υπερήφανη που τα κατάφερε παλικαρίσια. Έτοιμη για το παρακάτω. Κι εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Έχουμε κάνει κοιλιά.

Έπρεπε ήδη οι εθελοντές να ξέρουν την επόμενη δράση, οι ξένοι επισκέπτες την επόμενη γιορτή στο κέντρο για να κανονίσουν την πτήση τους και η προβολή των έπρεπε να είναι συνεχής κι επίμονη. Έπρεπε ήδη οι τοπικές αρχές να έχουν έτοιμες τις αναγκαίες δομές που θα διατηρήσουν την ορμή και το επίπεδο.

Έστω και καθυστερημένα, πρέπει να κινητοποιήσουμε όλους τους δημιουργούς, σύνολα και ομάδες που ανδρώθηκαν μέσα στην προσπάθεια και να βοηθήσουμε να μείνει η φλόγα τους ζωντανή. Με προσοχή να επιλέξουμε εκείνες τις δράσεις που μπορούν να γίνουν μόνιμοι θεσμοί και να ζητήσουμε νέες πρωτοβουλίες για να εξασφαλιστεί η πολιτιστική συνέχεια.

Στόχος δεν είναι να μπαλσαμώσουμε το Πάφος 2017 σε επετειακές πλάκες και θριαμβευτικές τελετές. Το διακύβευμα είναι μια ζωντανότερη κοινωνία και αρχόντοι που θα έχουν τον αυτοματισμό, τη φαγούρα της συνεχούς δημιουργίας και εξέλιξης και τη σωφροσύνη να το προγραμματίζουν σωστά.

Γιάννης Κουτσόλαμπρος
Αρχιτέκτονας, μέλος του ΔΣ του Πάφος 2017