Κρήτου Τέρρα: Εκεί που η γη αγκαλιάζει τον μύθο και μαγεύει

Κρήτου Τέρρα, η γη του Ερωτόκριτου, σύμφωνα με τον σπουδαίο Σίμο Μενάρδο, μία κοινότητα χτισμένη σε υψόμετρο 570 μέτρων, απέχει 29 χιλιόμετρα από την πόλη της Πάφου. Αυτή η γη έχει αγκαλιαστεί από τρεις βουνοκορφές, σαν να θέλει η γης να κρατήσει τον Ερωτόκριτο για πάντα στην αγκαλιά της, ανοίγει όμως και στον μυθικό Ερωτόκριτο, που ονομάτισε τη γη, ένα παράθυρο στον Κόλπο της Χρυσοχούς. Η ιστορία της κοινότητας είναι πλούσια, μύθοι και θρύλοι, που της προσδίδουν μία θέλξη… και ξάφνου φτάνεις σε εκείνο το διώροφο κτήριο που δεν ξεχωρίζει από τα άλλα, αλλά η ιστορία του είναι διαφορετική από εκείνη των άλλων πετρόκτιστων σπιτιών. Σε αυτό το δίπατο σπίτι από το 1880 μέχρι το 1909 στεγαζόταν το πρώτο καζίνο της Κύπρου.

Το πρώτο καζίνο

Ανοίγοντας τη δίφυλλη πόρτα του δίπατου κτηρίου μπαίνεις στο δωμάτιο που κάποτε έσφυζε από ζωή και μουσικές. Οι θαμώνες απολάμβαναν πέραν της χαρτοπαιξίας και τους χορούς γυναικών από την Ανατολή, μία τολμηρή επιλογή του εμπνευστή του καζίνου Σάββα Μακρίδη. Οι τοίχοι διακοσμημένοι με τοιχογραφίες, εξαιρετικά δείγματα λαϊκής ζωγραφικής, ενός καλλιτέχνη που ήρθε από την Αττάλεια, του Ελλαδίτη Ζαπίτη. Ο ζωγράφος απεικόνισε το μαρτύριο του Αθανάσιου Διάκου και άλλες φιγούρες, αλλά και τον παλαιστή Παναγή Κουταλιανό, προφανώς εμπνευσμένος ο καλλιτέχνης από την επίσκεψη του τελευταίου στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1896.

Μάλιστα, ο ποιητάρης Κυριάκος Παπαδόπουλος από τον Αρακαπά σκάρωσε ποίημα αφιερωμένο στα κατορθώματά του: «Άνθρωπος με επτά παιδιά να παίζη τα κανόνια /να σύρνη με τα χέρια του κουλλέδες σαν λεμόνια. Να βάλλη ’ς τα ποδάρια του παπούτσια με χαλκάδες όλα τα βάρη που βαστά είνε χίλιαιες οκκάδες». Στην τοιχογραφία, ο Κουταλιανός απεικονίζεται με δύο κανόνια, άλλωστε είναι συνήθης απεικόνιση του ήρωα και σε άλλες τοιχογραφίες. Στο κεντρικό δωμάτιο υπάρχει ακόμη ο ξύλινος εξώστης, όπου λέγεται ότι χόρευαν καλλίγραμμες Ανατολίτισσες.

Στο έμπα του χωριού, το ονομαστό Κεφαλόβρυσο, χτισμένο το 1908, με τις έξι λαξευμένες βρύσες του που ρέουν ακόμα. Η δύναμη του νερού κινούσε τέσσερις από τους δεκαπέντε αλευρόμυλούς της, ήταν το δεύτερο χωριό της Κύπρου, μετά την Κυθρέα, σε αριθμό νερόμυλων, και έφτανε μέχρι τις γούρνες του κοινοτικού πλυσταριού, όπου έπλεναν οι νοικοκυρές. Οι θρύλοι και οι ιστορίες και σε αυτόν τον χώρο συνάθροισης αυστηρά γυναικείο δίνουν και παίρνουν, αν στο καζίνο οι ντόπιες γυναίκες δεν σύχναζαν, στο πλυσταριό οι άντρες δεν πλησίαζαν, και όταν κοντοζύγωναν γέλια και κρυφομιλήματα έδιναν και έπαιρναν.

Όπως σε πολλά χωριά στην Κύπρο στα όριά τους φιλοξενούνται μικρές ή όχι ευρέως γνωστές εκκλησίες, που έχουν όμως πολύ μεγάλη ιστορική αξία, σε αυτό δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση η Κρίτου Τέρρα. Ο Χατζηγεωργάκης Κορνέσιος χρηματοδότησε το 1804 το χτίσιμο της Παναγίας Χρυσελεούσας, γνωστής ως εφτάτρουλης, από τους εφτά τρούλους που είχε κάποτε. Σήμερα, μετά την αναστήλωση του 1956, φαίνονται μόνο οι τέσσερις. Μία ακόμη σημαντική εκκλησία του χωριού είναι η Αγία Αικατερίνη της Φυτεύκειας, που χρονολογείται μεταξύ 15ου και 16ου αιώνα.

Κέντρο Περιβαλλοντικών Μελετών

Είναι αυτή η φύση της Κρήτου Τέρρας, με τη μεγάλη ποικιλία βιοτόπων και τα είδη χλωρίδας και πανίδας που, σε πολλές περιπτώσεις, απαντώνται μόνο εκεί, που την κάνει ιδανική για να φιλοξενεί, από το 1995, το Κέντρο Περιβαλλοντικών Μελετών, το οποίο στεγάζεται στο δημοτικό σχολείο του χωριού, που λειτουργούσε μέχρι το 1982.

Το Κέντρο δέχεται χιλιάδες μαθητές και φοιτητές κάθε χρόνο στο πλαίσιο διαφόρων προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης και είναι ένας από τους λόγους που η περιοχή της Κρήτου Τέρρας «ξύπνησε» μετά από τόσα χρόνια, μιας και αναστηλώθηκαν και συντηρήθηκαν μνημεία και αξιοθέατά της, αναπαλαιώθηκαν τα κτήρια και η ζωή άρχισε να παίρνει άλλη τροπή. Οι χιλιάδες μαθητές που το επισκέπτονται δίνουν στην καθημερινότητα του χωριού άλλη δυναμική, κάτι που η κοινότητα φαίνεται να αφουγκράζεται.

Η κοινότητα μπορεί και προσπαθεί

Πώς μπορεί άραγε μία κοινότητα του μεγέθους της Κρήτου Τέρρας, σε μία επαρχία που όσο και να το κάνουμε είναι λίγο παραγκωνισμένη, να σταθεί στα πόδια της και να γίνει ελκυστικός προορισμός για τους Κυπρίους και όχι μόνο;

Ο κοινοτάρχης κ. Δέρβης Χαραλάμπους μας ακούστηκε πεπεισμένος να συνεχίσει τη δουλειά που έχει κάνει όλα αυτά τα χρόνια. «Η Κρίτου Τέρρα έχει όλα όσα χρειάζεται για να ενταχθεί στο πρόγραμμα ενός επισκέπτη» μας είπε, «εδώ και πολλά χρόνια προσπαθούμε να κάνουμε πράγματα για να τονώσουμε το ενδιαφέρον του κόσμου και να μας επισκέπτεται».

Βέβαια, ο κ. Χαραλάμπους δεν βλέπει μόνο προς την κατεύθυνση του τουρισμού, αλλά προσπαθεί να βελτιώσει και τη ζωή των 80 μονίμων κατοίκων και να προχωρήσει και έργα που θα κάνουν τη ζωή όσων επιλέξουν να μείνουν στο χωριό ευκολότερη. «Κινηθήκαμε» μας είπε, «σε τρεις πυλώνες ανάπτυξης, υδροδότηση του χωριού με την κατασκευή δεξαμενής χωρητικότητας 300 τόνων νερού, ανάπλαση της πλατείας προς όφελος κατοίκων και επισκεπτών, αναστήλωση κτηρίων και δημιουργία πολιτιστικών υποδομών, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής των κατοίκων μας».

Ρωτήσαμε τον κ. Χαραλάμπους τι γίνεται με το καζίνο, «έχει εγκριθεί το σχέδιο απαλλοτρίωσης και περιμένουμε, αλλά αυτό μας το ιστορικό πλεονέκτημα δεν θα το απεμπολήσουμε, το πρώτο καζίνο λειτούργησε εδώ και εδώ θέλουμε να φτιαχτεί και το νέο». Τα προβλήματα της κοινότητας είναι πολλά, όπως σε κάθε μικρό χωριό, αλλά η Πολιτεία θα πρέπει να στέκεται αρωγός σε προσπάθειες που στόχο έχουν την ανάδειξη και αναζωογόνηση αυτών των τόπων. Το μόνο σίγουρο είναι ότι έχει πολλά να κερδίσει.

Πηγή: Η Καθημερινή