Λέμπα : Η κοινότητα των τεχνών, των καλλιτεχνών και του αρχαιολογικού κέντρου ερευνών
Η κοινότητα των καλλιτεχνών, των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών,
όπου δημιουργήθηκε η Σχολή Στας Παράσχου και όπου έζησε η φημισμένη καλλιτέχνης Θράκη Τζόουνς Ρωσσίδου, ο Κούρδος ζωγράφος Τζον Σάμπρι και ο Άγγλος ζωγράφος Τζον Γουϊλσον.
Η Λέμπα, η οποία φιλοξενεί το εργαστήρι του Γιώργου Γεωργιάδη με τα παραδοσιακά χειροποίητα αγγεία, τον αρχαιολογικό συνοικισμό, το μόνιμο αρχαιολογικό κέντρο ερευνών, δίκαια προσπαθεί να καταστεί το πρώτο πολιτιστικό χωριό της Κύπρου και να κάνει πραγματικότητα το όραμα του Άκη Κλεάνθους, πρώην υπουργού Παιδείας.
Μια εικαστική διαδρομή στο χωριό αναδεικνύει τα όσα έχει να προσφέρει στα πολιτιστικά και καλλιτεχνικά δρώμενα του τόπου μας.
Ο πρόεδρος του κοινοτικού συμβουλίου Λέμπας Θουκυδίδης Χρυσοστόμου ανέφερε πως θα συνεχίσει τις προσπάθειες υλοποίησης του έργου του πολιτιστικού χωριού, παρά τις πολλές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κοινοτική Αρχή από τη γραφειοκρατία. Η υλοποίηση του έργου, είπε, «αποτελεί όχι μόνο υπόσχεση στη μνήμη του Άκη Κλεάνθους αλλά και αναγκαιότητα τόσο για την κοινότητα όσο και για την επαρχία και την Κύπρο ολόκληρη».
Το έργο του πολιτιστικού χωριού θα περιλαμβάνει αναβάθμιση των κτιριακών εγκαταστάσεων της σχολής Στας Παράσχου, δημιουργία κέντρου εικαστικής εκπαίδευσης, Σχολή Ζωγραφικής, αίθουσα πολλαπλής χρήσης, βοηθητικούς χώρους, χώρους διαμονής καλλιτεχνών, αναβάθμιση των εγκαταστάσεων του αρχαιολογικού κέντρου ερευνών, αίθουσα διδασκαλίας αγγειοπλαστικής, καθώς και διαμόρφωση αναβάθμιση και εξυγίανση του κεντρικού δρόμου του χωριού, μετατροπή του σε πεζόδρομο και σύνδεσή του με τους αρχαιολογικούς χώρους.
Η πλατεία πάρκο θα περιλαμβάνει, όπως εξήγησε, αμφιθέατρο εκδηλώσεων, αναψυκτήριο, υπαίθριο εκθεσιακό χώρο καλλιτεχνών, παιδότοπο, χώρους πρασίνου, περιπάτους, οργανωμένο χώρο στάθμευσης και χώρους υγιεινής.
«Το ιστορικό του μικρού χωριού Λέμπας»
Ερωτηθείς για το ιστορικό της κοινότητας, ο κοινοτάρχης της Λέμπας ανέφερε πως σύμφωνα με τις ανασκαφές του 1976 από την αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου υπό τη Διεύθυνση του Καθηγητή Έτκαρ Πέλτεπερκ (που θα έρθει στη Λέμπα τον Απρίλιο), το χωριό πρωτοκατοικήθηκε το 4.000 π.χ. από κατοίκους οι οποίοι ίσως να ήσαν απόγονοι αρχαιοτέρων κατοίκων και οι οποίοι πρωτοήλθαν στην περιοχή από την Ανατολία.
Η τελευταία ανακάλυψη οστών σε πηγάδια στην παραλία της Κισσόνεργας, δύο χιλιόμετρα πιο κάτω, απεκάλυψε ότι οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήλθαν το 8000 π.χ. Η αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, που έχει το κέντρο της στη Λέμπα με μόνιμο αρχαιολόγο- οστεολόγο, διεξήγαγε ανασκαφές στην ακτή του Αγίου Επίκτητου στην Επαρχία Κερύνειας πριν την εισβολής του 1974 σε συνοικισμό της ιδίας εποχής με αυτό της Λέμπας.
Ο κοινοτάρχης είπε ότι το 1976 επιφανειακά ευρήματα στην περιοχή της Λέμπας, εφάμιλλα εκείνων της επαρχίας Κερύνειας, οδήγησαν τον καθηγητή Πέλτενμπερκ να διενεργήσει ανασκαφές και κατά τις πρώτες λίγες εβδομάδες εργασίας ανακάλυψε το περιβόητο αγαλματάκι της «Κυράς της Λέμπας», όπως ονομάστηκε. Η ανακάλυψη ενθάρρυνε την αποστολή και το Τμήμα Αρχαιοτήτων να απαλλοτριώσουν τον ανασκαφικό χώρο που είναι σήμερα ένας από τους πιο σημαντικούς Χαλκολιθικούς Συνοικισμούς.
Ο κ. Χρυσοστόμου ανέφερε επίσης πως η κοινότητα της Λέμπας δεντροφύτεψε την περιοχή και σε συνεργασία με τους φοιτητές της αποστολής κρατεί το χώρο σε άριστη κατάσταση. Στη Λέμπα συναντάς και τη βρύση της Λέμπας του 18ου αιώνα, ήταν το μόνο νερό που είχε το χωριό. Ουδέποτε σταμάτησε να τρέχει, τουλάχιστον στα 30- 35 χρόνια όταν ήρθαν πρόσφυγες για να κατοικήσουν.
Στη Λέμπα υπάρχει επίσης και το μόνιμο αρχαιολογικό κέντρο ερευνών.
Σ΄ αυτό στεγάζεται η αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, που άρχισε τις ανασκαφές της το 1976. Είναι σ΄ αυτό το χώρο που ανακαλύφθηκε το πρώτο λίθινο γυναικείο αγαλματάκι της χαλκολιθικής περιόδου, δηλαδή 3000 π.Χ. Αυτό, βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και δίπλα από το αρχαιολογικό κέντρο.
Ο Δρ Πολ Κροφ, από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, στη Σκωτία, υπεύθυνος στο αρχαιολογικό κέντρο ερευνών ανέφερε πως το κέντρο επισκέπτονται σε τακτά χρονικά διαστήματα φοιτητές ιδιαίτερα από την άνοιξη μέχρι το Φθινόπωρο. Ο κ. Κροφ ανέφερε πως φέτος την άνοιξη η επίσκεψη των φοιτητών θα έχει να κάνει όχι με το ανασκαφικό έργο αλλά με τη σπουδή και μελέτη των ευρημάτων της ανασκαφής Σουσκιού, κοντά στα Κούκλια από τον καθηγητή Έτκαρ Πέλτεπερκ. Αναφερόμενος στον καθηγητή Πέλτεπερκ, ο κ. Κροφ είπε πως ο καθηγητής θα επισκεφτεί τη Λέμπα τον Απρίλιο ενώ οι ανασκαφείς θα συνεχίσουν το έργο τους στην Κισσόνεργα και το Πραστειό.
Ο κ. Κροκ, που διαμένει στη Λέμπα εδώ και μια εικοσαετία, κατάγεται από ένα προάστιο κοντά στο Κέιμπριτζ της Αγγλίας. Είπε πως οι περιοχές Λέμπας, Κισσόνεργας και Χλώρακας είναι πλούσιες σε ανασκαφικό έργο και ευρήματα συνοικισμών. Ερωτηθείς για το όραμα της Λέμπας να καταστεί πολιτιστικό χωριό, είπε πως είναι μια πολύ καλή ιδέα αφού διαθέτει αρχαιολόγους, ζωγράφους καλλιτέχνες και αποτελεί ένα φυσικό μοναδικό περιβάλλον.
Στη Λέμπα λειτουργεί και η σχολή του Στας Παράσχου, του «μονομανή καλλιτέχνη» – όπως ο ίδιος παρουσιάζει τον εαυτό του, ο άνθρωπος που του αρέσει μόνο η τέχνη. Ο Στας Παράσχος, με απόψεις έντονες περί ζωής και τέχνης, με εμπειρίες και μελέτες και με σκληρή δουλειά, έχει το θάρρος να τις υποστηρίζει μέσα από το εικαστικό του έργο αλλά και μέσα από τα γραπτά του κείμενα. Κατέχει έντονα το τοπικό στοιχείο με το ανάλογο στυλ.
Ο ιστορικός και συγγραφέας Norbert Lynton, ο οποίος είχε γράψει ένα βιβλίο για το Στας Παράσχο, θα πει κάπου «ο Παράσχος είναι ένας σοφιστικέ καλλιτέχνης που σπουδάζει στη Δύση και έχει τις ρίζες του στην Ανατολή. Στην τέχνη κατόρθωσε να συνδυάσει με επιτυχία τις εικαστικές παραδόσεις του δυτικού μοντερνισμού με τις παραδόσεις της Βυζαντινής Ορθοδοξίας». Ο Norbert Lynton έγραψε πως ο Στας είναι ένας πρωτόγονος άνθρωπος που γνωρίζει πολλά για την τέχνη. Ο ζωγράφος Στάς Παράσχος δημιούργησε το κολλέγιο τέχνης του στη Λέμπα. Πήγε στην Αγγλία στη δεκαετία του ’50, εργάστηκε και εκεί ανακάλυψε την τέχνη και έγινε ζωγράφος. Δίδαξε σε διάφορα κολλέγια και πανεπιστήμια της Αγγλίας.
Ο κ. Παράσχος δήλωσε πως το κολλέγιο του αποτελεί ένα καλλιτεχνικό χώρο που – σύμφωνα με τον ίδιο – είναι ο πιο γνωστός χώρος της Κύπρου στο εξωτερικό. Υπάρχουν αναφορές στο κολλέγιο του σε βιβλία, κινηματογραφικά έργα, τηλεοπτικά προγράμματα και περιοδικά που προβάλλουν τη Λέμπα. Ο κ. Παράσχος σημείωσε πως το αγγλικό περιοδικό London Magazine, ένα πολύ σοβαρό φιλολογικό περιοδικό, αναφέρει ότι «ο Στας Παράσχος με τη δράση του στη Λέμπα εισήγαγε κυπριακά στοιχεία στη βρετανική τέχνη». Ο ίδιος δήλωσε πως όταν μπαίνει σε ένα μουσείο είναι σαν να μπαίνει στο παράδεισο.
Το κολλέγιο συνέδεσε το όνομά του με ανθρώπους των τεχνών, που διαπρέπουν. Μερικοί από τους καλλιτέχνες που έρχονται εδώ για να εργαστούν είναι πολύ σημαντικά πρόσωπα στην παγκόσμια Ιστορία της Τέχνης όχι μόνο στη Βρετανία, είπε . Ο Sir Anthony Caro, σημαντική φυσιογνωμία στο χώρο της γλυπτικής, ο Norbert Lynton κριτικός διεθνούς φήμης και τρία μέλη της Βασιλικής Ακαδημίας της Αγγλίας εργάστηκαν στο κολλέγιο, μερικοί σαν φοιτητές και άλλοι σαν καθηγητές, πρόσθεσε. Όσον αφορά την ανακήρυξη της Πάφου σε πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, ο Στας Παράσχος είπε πως σκοπός και επιδίωξη πρέπει να είναι η προώθηση του πολιτισμού, μια καθαρά καλλιτεχνική υπόθεση, ούτε εμπορική, ούτε ιστορική, αλλά ούτε και πολιτική.
Στο χωριό, λίγο πιο κάτω συναντάς το σπίτι του Γιάννη Κλεάνθους, με καταγωγή από την Κερύνεια, που υπηρέτησε ως υπεύθυνος του Τμήματος Αρχαιοτήτων για την επαρχία Κερύνειας, ο «φύλακας του κάστρου» όπως τον έλεγαν. Ο κ. Κλεάνθους, όταν αφυπηρέτησε το 1984 από το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, εγκαταστάθηκε στη Λέμπα. Εδώ και χρόνια συνεχίζει να μελετά βιβλία Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Ο κ. Κλεάνθους ανέφερε πως το 15ο – 16ο αιώνα την περιοχή της Λέμπας επισκέφτηκαν αγγειοπλάστες, καθιστώντας την κοινότητα ένα από τους αρχαιότερους χώρους αγγειοπλαστικής της Κύπρου. Αυτοί, λέει, ανακάλυψαν διάφορα σπασμένα αγγεία από το χώρο που βρίσκεται πίσω από τη σχολή του Στας Παράσχου.
Ήταν ο πρώτος κοινοτάρχης της Λέμπας. Από τότε που ανέλαβε ως κοινοτάρχης κατάφερε να καταστήσει τη Λέμπα αξιοζήλευτο χωριό; Φύτεψε λεύκες και κυπαρίσσια, διαχώρισε δρόμους. Ο κ. Κλέανθους τόνισε πως δεν ξεχνά τη μεγάλη του αγάπη, το Τμήμα Αρχαιοτήτων, που υπηρέτησε για πάρα πολλά χρόνια. Οι γνώσεις, είπε, είναι θησαυρός «και η ιστορία είναι αυτή που καθοδηγεί και διδάσκει, κάτι που το έχουμε ανάγκη όλοι μας».
Συνεχίζοντας την εικαστική διαδρομή στην κοινότητα της Λέμπας, συναντάς και τους αγγειοπλάστες, τον Γιώργο και την Σωτηρούλα Γεωργιάδη. Οι καταξιωμένοι καλλιτέχνες, από τον Καραβά και το Πελαπάις, δημιούργησαν το εργαστήριο τους στη Λέμπα σε μια προσπάθεια να προωθήσουν την αγγειοπλαστική. Μετά την εισβολή, εγκαταστάθηκαν στη Λέμπα της Πάφου όταν τότε η κοινότητα ήταν ξεχασμένη, με μοναδική παρουσία κάποιων βοσκών αλλά και κάποιων αρχαιολόγων που ξεκίνησαν να κάνουν τις ανασκαφές στη Λέμπα. Τη ζωή τους στη Λέμπα με το φολκλορικό της χαρακτήρα, τη χαρακτηρίζουν μοναδική.
Το ζεύγος Γεωργιάδη ξεκίνησε το εργαστήριο τους στη Λέμπα το 1988. Ο Γιώργος Γεωργιάδης δήλωσε πως η σχέση του με την κεραμική ξεκίνησε από παλιά. Ο πατέρας του ήταν αγγειοπλάστης ενώ η σύζυγος του η Σωτηρούλα ξεκίνησε από προσωπικό ενδιαφέρον και είναι αυτοδίδακτη. Η κεραμική, εξήγησε, «δεν είναι κάτι που μαθαίνεται σε μια εβδομάδα ή σ’ ένα μήνα. Είναι μια επίμονη εργασία, αλλά όταν γνωρίζεις το αντικείμενο, λες, ναι είναι εύκολο», πρόσθεσε. Μετά λύπης του ο κ Γεωργιάδης παρατήρησε ότι απουσιάζει η κουλτούρα που να καλλιεργήσει στον κόσμο την ιδέα ότι η κεραμική είναι είδος τέχνης και πρέπει έτσι να αντιμετωπίζεται. Η προσέγγιση του μέσου Κύπριου είναι ότι «κάνεις κουζούθκια».
Για την κατασκευή των κεραμικών, το ζεύγος Γεωργιάδη χρησιμοποιεί ως υλικά τον πηλό αλλά και διάφορα άλλα υλικά για το γυάλωμα. Για κάποια μάλιστα κομμάτια τέχνης χρειάζεται, όπως μας ανέφερε, χρόνο για να τα συλλάβεις.