Μια φωλιά για κακοποιημένες γυναίκες

Από το 1998 ξεκίνησε στην Κύπρο η λειτουργία του πρώτου χώρου φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας στην οικογένεια. Η μονάδα αυτή λειτούργησε στη Λευκωσία, ενώ από το 2014 λειτουργεί και δεύτερος χώρος φιλοξενίας για τις κακοποιημένες γυναίκες, αυτή τη φορά στην Πάφο.

Μιλώντας στον «Φ» η Μάρθα Καλάνα, συντονίστρια του Χώρου Φιλοξενίας Πάφου και λειτουργός του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια, επισημαίνει ότι ο Σύνδεσμος ιδρύθηκε το 1990 με στόχο την πρόληψη της άσκησης βίας στην οικογένεια, την παροχή άμεσης βοήθειας σε άτομα που δέχονται ή ασκούν βία στην οικογένεια, την παροχή στέγης και προστασίας σε θύματα βίας στην οικογένεια, την παροχή πληροφόρησης και συμβουλευτικής στήριξης σε κακοποιημένες γυναίκες, τη θεωρητική και πρακτική κατάρτιση ατόμων που ενδιαφέρονται για παροχή εθελοντικής βοήθειας, την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των αρμοδίων αρχών και των πολιτών για το κοινωνικό φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και την επισήμανση ελλείψεων ή αδυναμιών στη νομοθεσία και στις διαδικασίες που ακολουθούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Αναφορικά με τη διαδικασία που ακολουθείται ώστε να εντοπίσει μια ενδιαφερόμενη γυναίκα το χώρο φιλοξενίας και τους λειτουργούς του, για να αιτηθεί βοήθεια, η κ. Καλάνα επισημαίνει ότι οι παραπομπές γίνονται είτε μέσω της Αστυνομίας, είτε μέσω του Γραφείου Ευημερίας.

«Αξιολογείται ο βαθμός επικινδυνότητας, εξετάζεται κατά πόσο το άτομο πληροί τα κριτήρια εισδοχής και εφόσον είναι πρόθυμο να ακολουθήσει τους κανόνες διαβίωσης του χώρου φιλοξενίας διευθετείται σημείο συνάντησης απ’ όπου το παραλαμβάνουμε και το μεταφέρουμε στο χώρο φιλοξενίας για εισδοχή», εξηγεί. «Η διεύθυνση του χώρου αυτού είναι εμπιστευτική για λόγους ασφάλειας. Σε περίπτωση αυτοαναφοράς μέσω της γραμμής βοήθειας 1440 παραπέμπουμε τα άτομα στην Αστυνομία για καταγγελία ή αναφορά και ακολουθούμε τη διαδικασία που μόλις ανέφερα. Είναι σημαντικό να πούμε ότι ο λόγος που ζητάμε από τα άτομα να το αναφέρουν στην Αστυνομία είναι για δική τους ασφάλεια. Σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να κατηγορηθούν για εγκατάλειψη συζυγικής στέγης και αν υπάρχουν ανήλικα, για γονική αρπαγή, πράγμα που θα τα εκθέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο».

Οι χώροι φιλοξενίας είναι μια προσωρινή επιλογή για τα άτομα που βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο, αφενός για να προστατευτούν και αφετέρου να διερευνήσουν τις επιλογές τους μακριά από το βίαιο περιβάλλον, εξηγεί η Μάρθα Καλάνα. Οι αρμόδιοι, τονίζει, καλύπτουν τις βασικές τους ανάγκες σε τρόφιμα, τη διαμεσολάβηση μεταξύ των θυμάτων και των άλλων εμπλεκόμενων υπηρεσιών, την ενημέρωση για τα δικαιώματά τους, τη διερεύνηση των επιλογών τους και την ψυχολογική τους στήριξη.

Σε ερώτηση για την περίπτωση που γυναίκες έρχονται στον χώρο με τα παιδιά τους, κυρίως ανήλικα, τα οποία ενδεχομένως να είναι θύματα κακοποίησης, τονίζει ότι δεν φιλοξενούνται ασυνόδευτα κακοποιημένα παιδιά. Την ευθύνη των ανηλίκων την έχει το Γραφείο Ευημερίας, επισημαίνει, ενώ οι αρμόδιοι του χώρου φιλοξενίας φιλοξενούν μόνο παιδιά κακοποιημένων γυναικών τα οποία μπορεί να είναι και τα ίδια θύματα ή μάρτυρες βίας, αλλά όχι απαραίτητα. «Αυτά τα περιστατικά τ’ αναφέρουμε στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, όπου λειτουργός αναλαμβάνει την επίβλεψή τους και εκεί και όπου χρειάζεται παραπέμπουμε στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας ή στην Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας», τονίζει.

Η υπεύθυνη του Χώρου Φιλοξενίας στην Πάφο εξηγεί ότι πέραν των διοικητικών καθηκόντων που έχει, αναλαμβάνει και την ψυχολογική στήριξη των θυμάτων. Αυτό το κάνουμε μέσω της ψυχοεκπαίδευσης, βοηθώντας δηλαδή το θύμα ν’ αναγνωρίσει τι είναι η βία, ποιες είναι η μορφές της, πώς λειτουργεί σε μια σχέση και πώς κλιμακώνεται, αναφέρει, αφού δυστυχώς πολλές φορές τα θύματα θεωρούν κάποιες μορφές βίας «φυσιολογικές».

Ως προς τα στατιστικά στοιχεία για το πρόβλημα στην Πάφο και την Κύπρο γενικά, η αρμόδια της υπηρεσίας στην Πάφο, τονίζει ότι δεν υπάρχει ένα κοινό αρχείο καταγραφής περιστατικών από όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους εμπλεκόμενους φορείς οι οποίοι χειρίζονται περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στην Κύπρο.

«Άρα τα στατιστικά μας δείχνουν μόνο την κορυφή του παγόβουνου, αφού αφορούν μόνο περιστατικά που χειρίστηκε ο ΣΠΑΒΟ», δηλώνει. « Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι το 2014 χειριστήκαμε 1.636 υποθέσεις, το 2015 χειριστήκαμε 1.511 υποθέσεις, και το 2016 χειριστήκαμε 786 υποθέσεις.

Ως προς τους λόγους που προβάλλονται για την κατάσταση αυτή, πρέπει να πούμε ότι η βία είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο και κανείς δεν μπορεί να πει ότι η χρήση ουσιών, το κοινωνικό, το οικονομικό ή το μορφωτικό επίπεδο μιας οικογένειας καθορίζει την εμφάνιση ή όχι βίαιων συμπεριφορών. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν, αλλά όχι να προκαλέσουν την έκφραση μιας βίαιης συμπεριφοράς. Εμείς δουλεύουμε εξατομικευμένα και προσπαθούμε να προσφέρουμε την ίδια ποιότητα υπηρεσιών σε κάθε περιστατικό, απαλλαγμένοι από στερεότυπα και προκαταλήψεις».

Η οικονομική κρίση όπως και η χρήση ουσιών ή τα ψυχολογικά προβλήματα θεωρώ ότι χρησιμοποιούνται καταχραστικά για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα, επισημαίνει η Μάρθα Καλάνα. Ένας άνθρωπος που δεν είναι βίαιος, δεν θα γίνει ξαφνικά βίαιος επειδή έχασε τη δουλειά του ή επειδή δεν μπορεί να ζει πλέον όσο άνετα ζούσε στο παρελθόν, τονίζει. Τα οικονομικά προβλήματα όπως και όλα τα προβλήματα γενικά, δρουν ως επιβαρρυντικοί παράγοντες στην έκφραση μιας κεκτημένης συμπεριφοράς. Σε καμία περίπτωση όμως δεν την αιτιολογούν.

Πολλοί οι επιβαρυντικοί παράγοντες

Ερωτηθείσα αν υπάρχει στη Κύπρο μόνιμος χώρος για φιλοξενία των κακοποιημένων γυναικών, η κ. Καλάνα αναφέρει ότι ο όρος «κακοποιημένη γυναίκα» δεν είναι και δεν πρέπει να είναι μια μόνιμη κατάσταση που να χρειάζεται μόνιμη προστασία. Στόχος όλων των υπηρεσιών που εμπλέκονται στο θέμα της ενδοοικογενειακής βίας, τονίζει, είναι τα θύματα ν’ αποκαθίστανται όσο πιο γρήγορα γίνεται έτσι ώστε να επιστρέφουν στην κανονική τους ζωή και να είναι λειτουργικά:

« Το να παρέχεις μόνιμη διαμονή σε μία γυναίκα που υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή της θύμα ενδοοικογενειακής βίας την αποδυναμώνει και μειώνει το κίνητρο τής ανεξαρτητοποίησης. Ουσιαστικά την επαναθυματοποιεί. Όπως έχω προαναφέρει, κατά τη διάρκεια της διαμονής τους στον χώρο φιλοξενίας ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους και διερευνούμε μαζί τις επιλογές τους. Υπάρχουν νομικά μέτρα τα οποία δρουν προστατευτικά, όπως για παράδειγμα το διάταγμα αποκλεισμού το οποίο δίνει το δικαίωμα στη γυναίκα να έχει την αποκλειστική χρήση της στέγης της.

Δυστυχώς υπήρξαν περιπτώσεις γυναικών που αποτάθηκαν ξανά κοντά μας μετά από νέα κακοποίηση, αφού είχαν επιστρέψει στην εστία τους. Υπάρχουν περιστατικά που υπόκεινται σε χρόνια κακοποίηση και αδυνατούν να ξεφύγουν από τον κύκλο της βίας. Αυτό μπορεί να οφείλεται στη συναισθηματική εμπλοκή τους με το θύτη, στην κοινωνική πίεση, στην οικονομική εξάρτηση και σε πολλούς άλλους παράγοντες.

Εμείς σαν Μη Κυβερνητικός Οργανισμός προσπαθούμε, πάντα στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας και μέχρι εκεί που το επιτρέπουν οι αρμοδιότητές μας, να κάνουμε το καλύτερο δυνατό. Σίγουρα όμως δεν είναι αρκετό. Η βία είναι ένα πολυσύνθετο κοινωνικό φαινόμενο το οποίο χρειάζεται διατμηματικές διαδικασίες για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Η ελλιπής προστασία που παρέχεται στα θύματα μετά την αποκάλυψη της βίας, η καθυστέρηση στην εκδίκαση των υποθέσεων, η έλλειψη οικονομικών πόρων για να προχωρήσουν οι νομικές διαδικασίες και για να μπορέσει το άτομο ν’ αυτοσυντηρηθεί είναι δυστυχώς επιβαρυντικοί παράγοντες στην έκβαση της αποκατάστασης των θυμάτων».

Υπηρεσίες βοήθειας των θυμάτων

Οι χώροι φιλοξενίας είναι ένα από τα προγράμματα του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια. Οι υπηρεσίες που παρέχουν είναι οι εξής:

• Γραμμή Στήριξης 1440 για θέματα ενδοοικογενειακής βίας.
• Γραμμή 116 000 για εξαφανισμένα παιδιά.
• Γραμμή 116 111 για στήριξη παιδιών και εφήβων.
• Προσωπικά ραντεβού με ψυχολόγους για θύματα ή θύτες.
• Χώροι Φιλοξενίας για κακοποιημένες γυναίκες και τα παιδιά τους.
• Εκπαιδευτικά σεμινάρια σε εθελοντές, επαγγελματίες, οργανισμούς κ.τλ.
• Πρόληψη σε γενικότερο και στοχευμένο πληθυσμό.
• Έρευνα στατιστικά, εκθέσεις, επιστημονικά άρθρα, παρουσιάσεις σε συνέδρια.
• Ευρωπαϊκά προγράμματα (BΕ HERE, Norway Grand, WAKE).

Πηγή: Φιλελεύθερος