Το σημείο του σταυρού στην τέχνη και την θρησκεία

Αποτελεί κοινό στοιχείο στα αρχαία αγγεία της γεωμετρικής εποχής, στα σταυρόσχημα ειδώλια που βρέθηκαν στην Πάφο και χρονολογούνται από το 3000 π.Χ., στο σημείο του μαρτυρίου του Χριστού, αλλά και στα έργα των εκπροσώπων της ρωσικής πρωτοπορίας Καζιμίρ Μαλέβιτς και Γιόζεφ Μπόις.

Ο λόγος για το σημείο του σταυρού, που πέραν όλων των παραπάνω, είναι παρόν στο σήμα, αλλά και την ονομασία του Ερυθρού Σταυρού, και για το λόγο αυτό στάθηκε αφορμή για μια περιπλάνηση στην τέχνη, που παρουσίασε ο ομότιμος καθηγητής ιστορίας της τέχνης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ‘Αλκης Χαραλαμπίδης.

Η παρουσίαση έγινε σε εκδήλωση του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, για τα 2.400 χρόνια από τη γέννηση του Αριστοτέλη, που πραγματοποιήθηκε στην Παλιά Φιλοσοφική Σχολή.

“Η αφορμή δίνεται σε μένα από τον ίδιο τον Ερυθρό Σταυρό, καθώς προσπαθώ να παρακολουθήσω τη διαδρομή του σημείου του σταυρού σε μια πορεία πέντε χιλιάδων ετών, όχι πάντα με τη συμβολική φόρτιση που έχει στο χριστιανισμό αλλά ως μια συνάντηση μιας καθέτου και μιας οριζοντίου στο σχήμα του σταυρού που υπάρχει από το 3.000 π.Χ.” επισημαίνει ο κ. Χαραλαμπίδης στο ΑΠΕ – ΜΠΕ. Ο ίδιος αναφέρει ότι ο σταυρός με τις ίσου μήκους γραμμές εμφανίζεται πάνω στα αγγεία της γεωμετρικής εποχής ως ένα απόλυτα ισορροπημένο διακοσμητικό μοτίβο.

Παράλληλα τονίζει ότι ένα από τα αρχαιότερα δείγματα του σημείου του σταυρού χρονολογείται στα 3.000 π.Χ. και προέρχεται από μια σειρά ειδωλίων που βρέθηκαν στην Πάφο της Κύπρου. Αυτά απεικονίζουν σταυρόσχημες ανθρώπινες μορφές που φορούν μάλιστα και ένα μενταγιόν με το ίδιο ακριβώς σχήμα και, κατά πάσα πιθανότητα, συνδέονται εννοιολογικά με την επίκληση της γονιμότητας, την καλή γέννα και την καρποφορία. “Παρακολουθώ το εν λόγω σημείο στην προχριστιανική και μεταχριστιανική εποχή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στον 20ο αιώνα δεν φορτίζεται με κοσμικό περιεχόμενο” υπογραμμίζει.

Για το νόημα της σταύρωσης εκτιμά ότι φορτίζει ιδιαίτερα το σημείο του σταυρού στον χριστιανικό του συμβολισμό ενώ για την παρουσία του στην τέχνη φέρνει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τον καλλιτέχνη Γιόζεφ Μπόις, ο οποίος, όπως λέει, το χρησιμοποιεί ως σημείο που παραπέμπει στο πάθος και την ανάσταση του Χριστού αλλά και στο νόημα της δικαιοσύνης και της ισορροπίας γενικότερα.

“Η ενασχόληση με το σημείο του σταυρού δεν συνιστά μια άσκοπη περιδιάβαση αλλά μια στοχευμένη περιπλάνηση στην τέχνη” προσθέτει με νόημα ο κ. Χαραλαμπίδης.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ